Hashimoto – cicha choroba tarczycy, która dotyka głównie kobiet

Co właściwie dzieje się w organizmie?

Hashimoto to choroba, w której układ odpornościowy – zamiast chronić – zaczyna stopniowo niszczyć własną tarczycę. W miarę upływu czasu dochodzi do przewlekłego zapalenia gruczołu, jego powiększenia (tzw. wola) i stopniowego zanikania zdrowej tkanki.

Uszkodzona tarczyca produkuje coraz mniej hormonów, co prowadzi do niedoczynności. Organizm zwalnia: spada tempo przemiany materii, serce bije wolniej, pojawia się senność, marznięcie, a myślenie staje się ociężałe.

Hashimoto nie jest chorobą zakaźną – nie można się nią "zarazić". W rozwoju schorzenia kluczową rolę odgrywa predyspozycja genetyczna. Często choroba występuje rodzinnie, a u pacjentów można stwierdzić także inne choroby z autoagresji, takie jak reumatoidalne zapalenie stawów, toczeń rumieniowaty układowy czy zespół Sjögrena.

Kogo najczęściej dotyka?

Statystyki są jednoznaczne: choroba Hashimoto znacznie częściej dotyczy kobiet niż mężczyzn. Może pojawić się praktycznie w każdym wieku, jednak najwięcej rozpoznań notuje się między 30. a 50. rokiem życia.

W krajach europejskich zapadalność szacuje się na około 0,5–1,5 nowego przypadku na 1000 mieszkańców rocznie. W ostatnich latach liczby te rosną – częściowo dlatego, że lekarze coraz częściej zlecają badania tarczycy i szybciej wychwytują wczesne stadia choroby.

Skąd bierze się Hashimoto?

Dokładny mechanizm choroby wciąż nie jest do końca wyjaśniony, ale wiadomo, że ma ona charakter autoimmunologiczny. Układ odpornościowy wytwarza przeciwciała skierowane przeciwko białkom tarczycy, m.in. przeciw peroksydazie tarczycowej i tyreoglobulinie.

To one wywołują przewlekły stan zapalny i prowadzą do stopniowego niszczenia gruczołu. Osoby, u których w rodzinie występują choroby tarczycy lub inne choroby autoimmunologiczne, są szczególnie narażone – mają po prostu "słabszy punkt" w układzie odpornościowym.

Jak wygląda tarczyca w tej chorobie?

W zaawansowanym, nieleczonym Hashimoto tarczyca jest zazwyczaj powiększona i może być widoczna gołym okiem jako wole na przedniej powierzchni szyi. W badaniu palpacyjnym – czyli po prostu dotykiem – lekarz wyczuwa gruczoł twardy, nieelastyczny, o nierównej strukturze.

W miarę trwania choroby zdrowa tkanka tarczycy zanika, a jej miejsce zajmuje tkanka włóknista. To dlatego nawet jeśli wole jest duże, sama produkcja hormonów znacząco spada.

Objawy: kiedy zapalić czerwoną lampkę?

Hashimoto rozwija się zwykle powoli, a pierwsze symptomy łatwo przeoczyć. Do najczęściej zgłaszanych należą:

• przewlekłe zmęczenie i senność,
• spowolnienie, obniżenie nastroju, problemy z koncentracją,
• przyrost masy ciała mimo niezmienionej diety,
• łatwe marznięcie, nietolerancja chłodu,
• sucha, szorstka skóra i wypadanie włosów,
• zaparcia,
• zwolniona akcja serca (bradykardia).

U kobiet w średnim wieku wole bywa niewielkie i mało widoczne. U osób starszych niedoczynności tarczycy może towarzyszyć już znaczne powiększenie gruczołu. Co ciekawe, w rzadkich przypadkach na początku choroby obserwuje się krótkotrwały nadmiar hormonów tarczycy – pacjent jest wtedy raczej pobudzony, chudnie, ma kołatania serca. Dopiero później następuje typowa dla Hashimoto niedoczynność.

Jak rozpoznaje się chorobę?

Punktem wyjścia jest zawsze badanie lekarskie. Powiększona lub nieprawidłowo wyczuwalna tarczyca, w połączeniu z objawami niedoczynności, jest sygnałem do wykonania badań laboratoryjnych:

• stężenia TSH – hormonu przysadki sterującego pracą tarczycy,
• wolnych hormonów tarczycy (FT4, ewentualnie FT3),
• przeciwciał anty-TPO i anty-TG.

W Hashimoto TSH jest najczęściej podwyższone, FT4 utrzymuje się początkowo w normie, a z czasem obniża. Obecność przeciwciał o wysokim mianie z dużą czułością potwierdza chorobę i zwykle koreluje z charakterystycznym obrazem w badaniu USG tarczycy.

Jeśli wyniki są niejednoznaczne lub w tarczycy stwierdza się guzki, lekarz może zlecić biopsję aspiracyjną cienkoigłową, aby wykluczyć inne choroby, w tym nowotwory.

Czy Hashimoto się leczy?

Nie istnieje terapia, która "wyłączyłaby" wadliwą reakcję układu odpornościowego i całkowicie zatrzymała proces autoimmunologiczny. Można jednak bardzo skutecznie leczyć skutki choroby – czyli niedoczynność tarczycy.

Standardem jest substytucja lewotyroksyną – syntetycznym odpowiednikiem hormonu T4. Lek ten:

• uzupełnia niedobór hormonów,
• hamuje dalszy wzrost wola,
• poprawia samopoczucie i metabolizm.

Dawkę dobiera się indywidualnie, głównie na podstawie masy ciała i wyników TSH. Leczenie jest na ogół przewlekłe, najczęściej do końca życia, ale dobrze prowadzona terapia pozwala prowadzić normalne, aktywne życie.

Operacyjne usunięcie części lub całości tarczycy rozważa się rzadko – głównie wtedy, gdy wole jest bardzo duże i uciska sąsiednie narządy (np. tchawicę) albo stanowi istotny problem estetyczny.

Rokowanie – czego można się spodziewać?

Przewlekłe zapalenie tarczycy z czasem niemal zawsze prowadzi do trwałej niedoczynności. Oznacza to, że choroba nie "znika", ale można ją skutecznie kontrolować. Przy prawidłowo dobranej dawce leku wole może się nawet zmniejszyć, a objawy niedoczynności ustępują.

Rzadkim, ale poważnym powikłaniem wieloletniego Hashimoto jest rozwój chłoniaka tarczycy. Dlatego pacjenci powinni pozostawać pod stałą opieką endokrynologa i zgłaszać wszelkie niepokojące zmiany – np. nagłe, szybkie powiększenie się wola.

Kiedy warto zbadać tarczycę?

Jeśli od dłuższego czasu czujesz przewlekłe zmęczenie, masz problemy z utrzymaniem wagi, marzniesz, a skóra staje się sucha i łuszcząca – poproś lekarza rodzinnego o skierowanie na badanie TSH. To proste badanie z krwi, które często jako pierwsze sygnalizuje kłopoty z tarczycą.

Wczesne rozpoznanie Hashimoto i wdrożenie leczenia pozwala uniknąć wielu uciążliwych dolegliwości, a w niektórych przypadkach – również groźnych powikłań. Warto więc słuchać swojego organizmu i nie lekceważyć pozornie błahych objawów.